„Pan samochodzik i tajemnica tajemnic”

Podobno kiedyś Nienacki został skrytykowany za to, że jest słabym pisarzem, więc pisze książki dla młodzieży. W odpowiedzi pisarz stwierdził, że gdyby ów krytykujący miał świadomość, jak trudno pisze się książki dla młodzieży, to nigdy by tego nie powiedział.

Książka „Pan samochodzik i tajemnica tajemnic” pozwala spojrzeć na Pragę czeską z innej perspektywy. Podążając śladem, dawnych alchemików poszukujących kamienia filozoficznego, magów uprawiających kabałę, możemy również poznać współcześnie istniejące zabytki i dzieła sztuki.

Wstęp

Muzeum historyczne w Sanoku. Poza opisywanymi przez Nienackiego zbiorami ikon, można tu również zwiedzić galerię jednego z najlepszych polskich malarzy współczesnych Zdzisława Beksińskiego.

Ikona w muzeum w Sanoku – przykład szkoły halickiej. Malarstwo to rozwinęło się w XIV w. na terenie południowo-wschodnich obszarów Polski, Rusi Czerwonej i Podkarpacia. Głównymi ośrodkami były Lwów i Przemyśl. Charakterystyczne cechy to: skłonność do bajkowej fantastyki, przejrzysta monumentalna kompozycja, mocny soczysty koloryt, renesansowe detale i głębia perspektywiczna – czego nie ma lub bywa wręcz zabronione w innych miejscach i kulturach, gdzie maluje się ikony.

Rozdział 3

Praga

Widok na Hradczany.

 Praga – stolica i największe miasto Czech, położone nad Wełtawą. Dzisiejsza Praga powstała w 1784 r. z połączenia pięciu niezależnych, lecz powiązanych ze sobą miast, których początki sięgają średniowiecza: Starego Miasta, Nowego Miasta, Josefova, Małej Strany i Hradczan – siedziby władców czeskich. Od 1992 r. zabytkowe centrum miasta znajduje się liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Ogrody Wyszehradu.

Ze względu na bogactwo atrakcji, należy do najchętniej odwiedzanych miast Europy. Praga jest ośrodkiem administracyjnym, przemysłowym, handlowo-usługowym, akademickim, turystycznym i kulturalnym o znaczeniu międzynarodowym. Jest siedzibą większości czeskich urzędów centralnych - w tym parlamentu, prezydenta i rządu. Stanowi najważniejszy w skali kraju węzeł drogowy i kolejowy, posiada również międzynarodowy port lotniczy i sieć metra. Liczba ludności miasta wynosi 1 226 697 osób, natomiast powierzchnia – 496 km².

 

Widok na Małą Stronę - Malá Strana.

Pierwszymi mieszkańcami tych terenów były osiedlające się tu od ok. 500 roku p.n.e. plemiona celtyckie. Zostały one później wyparte przez germański lud Markomanów. Pierwsze plemiona słowiańskie przybyły na te tereny ok. 500 roku. Ok. 800 roku do władzy doszła dynastia Przemyślidów, którzy założyli tu miasto. Wznieśli oni dwie warowne osady: Zamek Praski i Wyszehrad. Od 973 roku Praga była siedzibą pierwszego biskupstwa na tych terenach, podległego metropolii mogunckiej. Szczególny rozkwit miasto osiągnęło za rządów Karola IV. Założył on tu pierwszy w środkowej Europie uniwersytet – Carolinum, a Praga po założeniu Nowego Miasta w 1348 r. stała się największym miastem Europy na północ od Alp. W roku 1344 praskie biskupstwo zostało podniesione w hierarchii kościelnej do rangi arcybiskupstwa. W 1419 w mieście doszło do słynnej defenestracji – czyli wyrzucenia przez okno miejskich rajców (wojny husyckie).

Pomnik Jana Husa.

W 1618 roku podobne wydarzenie (wyrzucenie przez okno namiestników cesarza) stało się bezpośrednią przyczyną wojny trzydziestoletniej. W wyniku klęski czeskich protestantów na Białej Górze w 1620 Praga jako stolica Królestwa Czech i całej Korony Czeskiej utraciła swoje znaczenie i przez długie lata pozostawała w cieniu Wiednia. W tym też okresie społeczność niemieckojęzyczna odgrywała w mieście  rolę dominującą, zaczęło się to zmieniać dopiero w XIX wieku, podczas czeskiego odrodzenia narodowego. W 1848 roku doszło do powstania (w czasie Wiosny Ludów). Pod koniec XIX wieku wybudowano wiele reprezentacyjnych budynków; następowało powolne odzyskiwanie znaczącej pozycji miasta w monarchii Habsburgów. W tym czasie Praga była już dwujęzyczna, a Czesi i Niemcy funkcjonowali praktycznie równolegle (podwójne – czeskie i niemieckie – były uczelnie, teatry itp.). Na przełomie XIX i XX wieku w ramach asanacji praskiej dokonano całkowitej przebudowy Josefova i Podskalí, niszcząc przy tym wiele cennych historycznych obiektów. W 1918 Praga została stolicą nowo utworzonej Czechosłowacji. W 1968 roku była główną areną praskiej wiosny. W roku 1993 po odłączeniu się Słowacji, miasto zostało stolicą Czech.

Źródło >>

Złota Uliczka - ulica w Pradze  w dzielnicy Hradczany. Dawniej nazywała się ulicą Złotniczą, gdyż była prawdopodobnie siedzibą miejscowych złotników – Żydów pracujących dla skarbu, znajdujących w ten sposób schronienie za murami zamku. Powstała między romańskim i późnogotyckim obwarowaniem północnej części zamku. Do zamkowych łuków muru obronnego, dobudowano małe domki. Według legend tutaj pracowali poszukujący kamienia filozoficznego alchemicy za czasów Rudolfa II. Najprawdopodobniej jednak zajmowali je członkowie straży zamkowej. Później na Złotej Uliczce mieszkała praska biedota. W XX w. uliczka zmieniła charakter. W domku nr 22 w 1917 r. pisał swoje dzieła Franz Kafka. Po drugiej wojnie światowej domki przestały służyć jako miejsce zamieszkania – w latach 50. XX w. wysiedlono ostatnich mieszkańców. Obecnie znajdują się w nich oryginalne sklepiki, galerie i wystawy, przyciągające uwagę licznych turystów. Po zachodniej stronie uliczki stoi cylindryczna Biała Wieża, której dolna część służyła aż do połowy XVIII w. jako więzienie i katownia. Więziony tu był m.in. XVI-wieczny angielski alchemik Edward Kelley. Dzisiaj wstęp na Złotą Uliczkę jest płatny.

Źródło >>

Edward Kelley.

Edward Kelley – angielski alchemik. Przez pewien czas pracował w Pradze na dworze króla Rudolfa II. Był współpracownikiem Johna Dee. Twierdził, że odkrył Kamień filozoficzny – substancję pozwalającą zamieniać metale nieszlachetne w złoto. Uważany był za medium, czyli osobę posiadającą umiejętność wzywania duchów i aniołów za pomocą kryształowej kuli. Wkrótce po śmierci jego osobę zaczęła otaczać tajemnica i legenda. Urodził się prawdopodobnie 1 sierpnia 1555. Przypuszczalnie terminował jako uczeń w aptece, aczkolwiek niektóre źródła mówią o tym, że był notariuszem. Historycy przypuszczają, że mógł studiować na Uniwersytecie w Oksfordzie, pod nazwiskiem Talbot. Znał łacinę i podstawy greki. Prawdopodobnie stanął pod pręgierzem w Lancaster za fałszerstwo (legenda mówi, że obcięto mu oboje uszu i dlatego nosił długie włosy). Kelley poznał Johna Dee w 1582 roku. W tym czasie Dee podejmował nieudane próby kontaktowania się z aniołami. Kelley pokazał mu swoje zdolności w tym zakresie i zaimponował mu na tyle, żeby stać się jego stałym współpracownikiem w latach 1582 – 1588. Po upływie około roku współpracy Kelley ujawnił książkę o alchemii – The Book of Dunstan oraz tajemniczy czerwony proszek, które rzekomo znalazł w Northwick Hill, wiedziony przez jakiegoś "ducha". Kelley wierzył, że za pomocą proszku (którego sekret miała ukrywać księga) stworzy możliwość zamiany metali nieszlachetnych w złoto.

Kwadrat magiczny z miedziorytu „Melancholia” Albrechta Dürera.

Kwadrat magiczny – tablica składająca się z n wierszy i n kolumn, w którą wpisano nie powtarzające się dodatnie liczby naturalne w ten sposób, że suma liczb w każdym wierszu, w każdej kolumnie i w każdej przekątnej jest taka sama. Kwadraty magiczne nie mają żadnego zastosowania naukowego, ich układanie jest rodzajem rozrywki matematycznej, może być ich nieskończenie wiele.

Rozdział 6

Źródło>>

Pomnik św. Wacława na Placu św. Wacława - dziś jest to główna arteria praska. Zarówno w dzień, jak i w nocy, tętni życiem kulturowym, towarzyskim oraz handlowym. Plac został wytyczony w 1348 r. z inicjatywy Karola IV. W czasach średniowiecza z racji odbywającego się tu od 1362 r. handlu końmi zwany był Końskim Targiem (od 1877 r. handlowano tu zbożem). Z czasem, z targowiska, plac stał się areną ważnych wydarzeń politycznych. Był miejscem historycznych wydarzeń w latach: 1918, 1945, 1948, 1968, a także aksamitnej rewolucji w 1989, gdy na placu gromadziły się setki tysięcy demonstrantów, żądających demokratyzacji Czechosłowacji.

 

Źródło>>

Muzeum Narodowe w Pradze przy placu św. Wacława. Tuż za pomnikiem św. Wacława.

Źródło>>

Most Karola. Jest to najstarszy zachowany most kamienny świata. Jeden z najpiękniejszych średniowiecznych mostów w Europie. Najbardziej rozpoznawalny symbol Pragi. Most ma prawie 516 m długości i ok. 9,50 m szerokości. Oparty jest na 16 filarach. Nazwa Most Karola przyjęła się dopiero od mniej więcej 1870 roku. Do 1741 r. był jedynym mostem na Wełtawie. Most jest obecnie otwarty tylko dla ruchu pieszego. Budowę rozpoczęto w 1357 r. 9 lipca o godz. 5.31, co tworzy magiczny układ cyfr – 1357 9 7531 – czytany tak samo z każdej strony. Układ został wybrany precyzyjnie przez astrologów tak, aby magia liczb chroniła most i pozwoliła mu przetrwać wieki. Jak widać magia ta działa – most stoi do dzisiaj.

Figura św. Jana Nepomucena stojąca pośrodku mostu. Według legendy, dotknięcie płaskorzeźby pod posągiem przynosi szczęście. Sądząc po wypolerowanym metalu zainteresowanych nie brakuje.

Brama Mostowa jest najpiękniejszą budowlą tego typu w Europie. Wzniesiona została u schyłku XIV w. jako część obwarowań praskiego Starego Miasta. W wieży znajdowała się brama, którą zamykano żelazną kratą. Na wieżę można wejść i zobaczyć panoramę Mostu Karola, Hradczan i Starego Miasta. Za bramą widoczne jest Clementinum.

Źródło>>

Clementinum – stanowi jakby przedłużenie Mostu Karola i po zejściu z niego początek Starego Miasta. Jest to barokowy budynek dawnego kolegium jezuickiego. Obecnie mieści się tu biblioteka – jest to jeden z największych tego typu obiektów w Europie Środkowej. Istnieje tu również Biblioteka Uniwersytecka założona w XIV w. W zbiorach można znaleźć m.in. Kodeks Wyszehradzki czy rękopis Jana Husa. 

Źródło>>

Barokowe wnętrze biblioteki.

Różokrzyżowcy

 

Szmaragdowa tablica - jeden z symboli różokrzyżowców.

Bractwo różokrzyżowców było organizacją łączącą uczonych z całej Europy reprezentujących wszystkie dziedziny wiedzy: od architektury i malarstwa poprzez przyrodoznawstwo po matematykę. Także trudniących się naukami tajemnymi, z Kabałą i alchemią na czele. Ruch różokrzyżowców wyznawał ideę jedności świata, kładąc nacisk na analogie istniejące między mikrokosmosem a makrokosmosem. Nawiązywali oni do idei głoszonych wcześniej m.in. przez esseńczyków, manichejczyków, katarów. Za swój cel  poczytywali oni postęp nauki i rozwój duchowy. Wbrew temu co się powszechnie sądzi, różokrzyżowcy mieli spory wkład w ideologię, cele oraz symbolikę wolnomularską. Czerpiąc prawdopodobnie wiele również z wcześniejszych poglądów Templariuszy.  Różokrzyżowcy głosząc swoje idee publicznie (np. poprzez rozwieszanie plakatów) często dawali do zrozumienia, że są w posiadaniu tajemnej, magicznej wiedzy, która zmieni świat i uwolni ludzi od doczesnego uścisku, jakim jest monarchia i papiestwo. Organizacja nazywać się miała Collegium Invisibile R.C. (Niewidzialne Kolegium R.C.) Za datę narodzin tego ezoterycznego ruchu przyjmuje się rok 1614, kiedy to ukazały się tajemnicze pisma, autorstwa Christiana Rosenkreuza. Różokrzyżowcy działali w XV-XVII wieku na terenie Europy głównie w Niemczech, Niderlandach, Francji oraz Anglii. Często odwoływali się do dokonań Hermesa Trismegistosa, Laozi, Buddy, Pitagorasa, Apoloniusza z Tiany.

Kabała – duchowa, mistyczno-filozoficzna szkoła judaizmu. Do jej podstawowych źródeł zaliczają się: Tora, Zohar, Ec Haim, Talmud dziesięciu Sefirot, Sefer Jecira, Bahir.

 

Jednym z symboli Kabały jest Drzewo Życia, które składa się z dziesięciu Sefirot, symbolizujących rozwój.

- Kether (Korona, Jedność). To pierwsza sefira, która zawiera wszystko, co było, jest i będzie. Jest miejscem pierwszej emanacji boskiego światła i ostatecznego powrotu. W tej sferze człowiek, osiągając najgłębsze zrozumienie samego siebie, obcuje z Boską Obecnością.

- Chokmah (Mądrość, Miłość, Moc). Męska i aktywna sefira jest siłą ukrytą za wszystkim, co jest pozytywne, dynamiczne, napierające. Stanowi impuls dający początek działaniu, który jest wszędzie tam, gdzie wzrost, ruch, zmiana, ewolucja. To myśl Boga, aktywna i kreatywna.

- Binah (Rozumienie, Życie, Forma) Także pierwotna, ale czysto żeńska energia bierności. Podobnie jak u Chokmah jednym z jej tytułów jest Aima – Matka. Jest intelektem w jego biernym, receptywnym a zarazem refleksyjnym charakterze. Cechą charakterystyczną jest bierność i czułość, znajduje się u podłoża wszystkiego, co potencjalne, nierzeczywiste, stałe.

Chokmah, jest mądrością Boga, Binah – rozumieniem, intelektem Boga. Trzy pierwsze sefiry tworzą Boski Trójkąt Duchowy, którego wierzchołkiem jest Jedność. Otwierają one Drzewo Życia, jeśli można tak powiedzieć, tworząc niezmiernie ważny wzorzec, powtórzony na niższych poziomach.

- Chesed (Miłosierdzie, Łaskawość). Jest siłą, nadającą kształt rzeczom i wprowadzającą porządek; mocą, która konstruuje i buduje. To łaska opatrzności, łaska, która obdarza wszystkim, co potrzebne. Takie wyzwolenie daje człowiekowi moc czynienia wszystkiego, czego zapragnie, ale zgodnie z boskim prawem.

- Geburah (Sprawiedliwość, Srogość, Surowość, Siła, Lęk). To surowy boży osąd, równoważący twórczą aktywność Chesed aktywnością destruktywną. Kraina w pełni wykształconego zmysłu moralnego.

- Tifereth (Piękno, Harmonia, Ozdoba). Sfera Słońca, promieniującego ciepłem na ludzi, zwierzęta i uprawy, ożywiającą łaskawością Chesed, ale również smagająca je i wysuszająca niszczącą srogością Geburah. Reprezentuje stan harmonii pomiędzy sefirami.

Opisane wyżej trzy kolejne sefiry tworzą Etyczny Trójkąt, reprezentujący ewolucję prawa i porządku natury. W odniesieniu do człowieka i ludzkości jako całości oznacza początek świadomości, rozróżnienie dobra i zła oraz pojęcie wolnego wyboru.

- Netzah (Zwycięstwo, Wieczność). Nieustająca cierpliwość Boga.  Jest mocą przyciągania i spójności świata, która wszystko wiąże. Netzah to zwycięstwo mądrości płynącej z doświadczenia. Jest to świadomość człowieka, który uczy się lekcji fizycznego świata, zwracając się ku temu, co samo się ku niemu zwraca.

- Hod (Chwała, Odbicie). Symbolizuje wyższe zdolności umysłowe, intuicję, wnikliwość, wyobraźnię, ale podobnie jak inne sfery na lewym filarze Drzewa, wskazuje także na odwrotną stronę medalu: rozum i logikę, którym kabaliści nie ufają, ograniczenia narzucane umysłowi poprzez wykształcenie i wychowanie.

- Jesod (Podstawa, Roztropność). Miejsce łączenia wszystkich aktywnych sił, związanych z wtajemniczaniem i magiczną siłą, rodzącą się ze związku umysłowych zdolności Hod ze zwierzęcymi popędami Netzah. Jest początkiem samoświadomości. Tu zacierają się granice pomiędzy ja i nie-ja. Królestwo Boże na Ziemi.

Te trzy sefiry wspólnie tworzą trzeci trójkąt, zwany Magicznym Trójkątem Osobowości. Magia jest tu rozumiana jako nauka i sztuka tworzenia form przywoływania, skupiania i kontrolowania sił duchowych.

- Malkuth (Królestwo, Panowanie). Sefira położona symetrycznie względem Kether. Ostatnie naczynie Boga i środek, dzięki któremu pozostałe sefiry urzeczywistniają swój potencjał. Jest sferą Ziemi, materii i fizycznego ciała, królestwem fizyczności. Jej natura jest poczwórna bowiem zawiera cztery poziomy, można powiedzieć, że są to wola, rozum, serce i ciało Bóstwa. Malkuth to wszyscy, którzy skupieni są wokół cadyka jako uczniowie duchowi i stanowią razem niewzruszony fundament Królestwa Bożego na Ziemi. Jako jedyna sefira na Drzewie Życia, nie ma przypisanego żadnego chóru, ponieważ na niej toczy się nasze życie. Inaczej mówiąc: działalność wszystkich anielskich chórów koncentruje się na człowieku i miejscu jego pobytu w tym wcieleniu, którym jest właśnie Malkuth. Malkuth to sefira uczniów, którzy są podłączeni do Boskości poprzez swojego mistrza duchowego, nauczyciela mistyki, boskiego kapłana znającego wiedzę, cadyka.

-Daat (Wiedza). Pseudosefira, jest nie tylko widzeniem, lecz także wiedzą. Wynurza się z pustki i bezpośrednio pochodzi od Boga. Jest dziecięciem boskich sefir, jest nie tylko postrzeganiem, ale i stawaniem się. Jest tym, co porusza się z Malkuth ku Kether i z Kether ku Malkuth, jednak naprawdę, w pełni wstępuje tylko w tych, którzy są w stadium Tiferet, rzadziej Jesod!

Sefiry położone są na trzech filarach: surowości, równowagi i łaski.

Rozdział 8

Źródło>>

John Dee - urodził się w 1527 r. w Londynie, zmarł w1608 r., angielski okultysta, nadworny astrolog Elżbiety I, alchemik, kabalista, badacz wiedzy tajemnej. Wymyślił nazwę imperium brytyjskie. Jego ojciec, Roland, był kupcem. Rozpoczął naukę w katolickiej szkole w Chelmsford (obecnie King Edward VI Grammar School) następnie w latach 1543–1546 uczęszczał do Kolegium św. Jana Uniwersytetu Cambridge. Został tam jednym z założycieli Trinity College. Pod koniec lat 40. i na początku 50. XVI wieku podróżował po Europie, gdzie studiował w Belgii, Brukseli i Paryżu. Podczas studiów poznał matematyka Gemma Frisius i kartografa Gerharda Kremera. Po powrocie do Londynu, w roku 1552, poznał Girolamo Cardano, włoskiego matematyka i astrologa. Prowadził wspólnie z nim badania dotyczące perpetuum mobile. Kiedy podróżował po świecie spotkał Edwarda Kelleya. Przez pewien czas razem przebywali na dworze Stefana Batorego, potem udali się na dwór cesarza Rudolfa II. Kelley pozostał w Pradze, a Dee wrócił do Anglii, gdzie przez Elżbietę I nadana mu została uczelnia w Manchesterze. Prawdopodobnie zmarł w biedzie, po tym jak po śmierci Elżbiety I wygnano go z dworu. Według niektórych źródeł uważany był za szpiega Elżbiety I.

Źródło >>

Olbracht Łaski (ur. w 1536 r. w Kieżmarku, zm. 23 listopada 1605 r. w Łasku) – senator Rzeczypospolitej, wojewoda sieradzki od 1566 roku, starosta marienburski, alchemik i awanturnik. To on sprowadził na dwór Batorego Johna Dee i Edwarda Kelleya.

Źródło >>

Stefan Batory – król Polski, ur. 27 września 1533 r. w Szilágysomlyó, zm. 12 grudnia 1586 r. w Grodnie) – syn Stefana Batorego i Katarzyny Telegdi, od 1571 książę siedmiogrodzki, od 1576 r. mąż Anny Jagiellonki.

Dom Kelleya – Karlovo Namiesti 40. Oprócz Kelleya mieszkali tu i inni alchemicy. Z powodu różnego rodzaju eksperymentów przez nich czynionych  dom cieszył się złą sławą. Budynek stał się później inspiracją jako dom Fausta dla Goethego.

Źródło>>

Kościół św. Ignacego

Nowomiejski ratusz – to stąd Husyci wyrzucili przez okno miejskich rajców. 

Źródło>>

Prawosławny Kościół Cyryla i Metodego na ulicy Resslova. W podziemiach tego kościoła w 1942 r. zginęli czescy partyzanci osaczeni przez Niemców, którzy dokonali zamachu na Reinharda Heydricha.

Źródło>>

Rudolf II Habsburg (ur. 1552 r. w Wiedniu, zm. 1612 r. w Pradze) – cesarz rzymski, król Czech w latach 1576-1611, król Węgier i Chorwacji (jako Rudolf I) oraz arcyksiążę Austrii (jako Rudolf V) w latach 1576-1608 z dynastii Habsburgów.

Rozdział 10

Źródło>>

Grób Rabina Jehuda Löw ben Becalel.

Rozdział 11

Katedra św. Wita

Budowę katedry rozpoczął w 1344 r. Karol IV. Pierwotnie stała w tym miejscu rotunda wybudowana w X wieku, a później bazylika romańska. Budowę oficjalnie zakończono w 1929 roku, ale w rzeczywistości prace trwały jeszcze kilkanaście lat. Zatem budowa trwała ok. 600 lat. Katedra jest historycznym kościołem grzebalnym i koronacyjnym królów czeskich. Ponad tzw. Złotą Bramą przechowywane są insygnia koronacyjne królów, w tym korona św. Wacława. Dzisiaj to siedziba arcybiskupów praskich i prymasa czeskiego, główny kościół Pragi i Czech. Budynek ma długość 124 m, szerokość – 60 m, a wysokość sklepienia wynosi 33 m.

 

Wejście do katedry.

Widoczna  nad wejściem rozeta wraz z witrażem nad nią nosi nazwę „Stworzenie świata”. Ma ok. 100 m2 powierzchni. Składa się z ponad 27 tys. kawałków barwnego szkła. Wieże mają po 82 m wysokości.

 

Dawne główne wejście do katedry na południowej stronie. Złota Brama z 1367 r. Nad wejściem jest mozaika przedstawiająca Sąd Ostateczny. Podobno stworzono ją z ponad miliona drobnych kawałków kwarcu i szkła.

Wnętrze katedry –  po raz pierwszy w Europie zastosowano tu sklepienie sieciowe.

Fragment bocznej ściany z oszałamiającą ilością gotyckich elementów zdobniczych.

Zamek na Hradczanach to oficjalna siedziba prezydenta Czech. Na dziedziniec wchodzi się przez reprezentacyjną barokową bramę z rzeźbami walczących gigantów. Wejście pilnowane jest przez wartę honorową - dwóch gwardzistów. W głębi widoczna pałacowa „Brama Macieja”.

 

Schody Prezydenta, po których zawsze schodzi prezydent ze swoich apartamentów, kiedy wita ważne delegacje.