Część 2
Konno przez Mazury
Zapiski z roku 1941 dla mojego brata Dietricha.
27 września 1941 roku
[ Po wielotygodniowych deszczach pierwszy prawdziwie przejrzysty jasny dzień jesienny! Sissi i ja spotykamy się rankiem w Olsztynie na rampie przeładunkowej dworca towarowego. Żołnierze urlopowicze , transporty wojskowe - widok odpowiadający czasom. Jeszcze w wagonie siodłamy oba konie, bardzo niespokojne, które raz wymknąwszy się ze swojego więzienia nie ustałyby w spokoju. Płaszcze zwijamy w podłużny wałek i przypinamy z tyłu, mocujemy torby u siodeł. Teraz konie wychodzą z wagonu, głośno rżąc i parskając. ]
Dworzec w Olsztynie 1941
Transport zwierząt w wagonach.
Jaroty
(niem. Jomendorf) – największe pod względem liczby mieszkańców osiedle
(jednostka pomocnicza gminy) Olsztyna, stanowiące część oficjalnego
podziału administracyjnego miasta. Nazwa pochodzi od wchłoniętej przez
miasto wsi. Wieś Jaroty założona została w 1342 roku na terenie
komornictwa olsztyńskiego, na Warmii, kilka kilometrów na południe od
Olsztyna (niem. Allenstein). Jej założycielem okazał się być Prus Jomen,
od którego nazwiska pochodzi niemieckie miano ówczesnej wsi. We
wrześniu 1863 roku został tu aresztowany Wojciech Kętrzyński. Do
pierwszych lat po wojnie zamieszkiwana w większości przez rdzennych
Warmiaków.
Ruś
– wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie
olsztyńskim, w gminie Stawiguda. Historycy niemieccy wskazują, że nazwy
Ruś czy Ruszajny (Reuschahagen) pochodzą od Rusińskich osadników z Rusi
Białej. Inni wiążą nazwę z więcierzem do połowu ryb Fischreuse. Jeszcze
inni wskazują na Pruskie słowo rusite czyli ciec, a więc określenia
dotyczącego wody, w tym przypadku rzeki Łyny.
Trasa Jaroty – Ruś. Zaznaczona niebieskim kolorem.
[ Na śluzie między jeziorami - Łańskim i Ustrych - spotykamy robotnika leśnego, który pokazuje nam drogę do nadleśnictwa Łański Piec. ]
Śluza Jez. Łańskie – Ustrych
[Brak foto]
Łański Piec – nad jeziorem Pluszne.
[Brak foto]
Dłużek – osada przy trasie do Jedwabnego na południowym krańcu Jez. Dłużek
[ Ta kraina ma w sobie coś
azjatyckiego - zresztą nasza mapa geodezyjna jedną z tych dróg, po
której galopujemy, określa jako Tatarski Szlak. ]
Szlak tatarski (niebieska linia )
Trasa rowerowa została poprowadzona tak,
aby uczestnicy zobaczyli największy głaz narzutowy na Mazurach, dawny
majątek ziemski do 1945 r. własność rodziny Franckenstein w Zagrzewie,
skansen w Grzegórzkach i odwiedzili kompleks wsi kmiecych i
drobnoszlacheckich oraz osad leśnych. Trasa posiada wspaniałe korytarze
widokowe orientowane na dominantę zamku i sylwetkę miasta. Więcej na
stronie Gminy Nidzica.
28 września 1941 roku
[ Niedzielna cisza zalega nad okolicą i
dwiema małymi wsiami, przez które przejeżdżamy. Za Szucią nasz
towarzysz opuszcza nas na skaraju rozpościerającego się nowego
wielkiego obszaru leśnego, który rozciąga się stąd na wschód, prawie bez
przerwy, na przestrzeni 80-90 km, aż do Pisza. ]
[Brak foto]
Szuć – wieś położona kilka kilometrów na południe od Jedwabnego nad rzeką Omulew.
Jez. Sasek Mały
Sasek Mały (Szoby Małe, do 1945
Paterschobensee, Schobensee) – jezioro w Polsce, w województwie
warmińsko-mazurskim w powiecie szczycieńskim, w gminie Jedwabno, na
południowy wschód od Jedwabna.
[Brak foto]
Ruski Bór – Osada położona kilka kilometrów na wschód od miejscowości Nowiny leżącej przy trasie 57 (Szczytno – Pułtusk)
[ Wkrótce po zachodzie słońca docieramy do nadleśnictwa Chochół. ]
[Brak foto]
Chochół (niem. (Gut) Friedrichsfelde[1]) – wieś w Polsce położona w
województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie
Świętajno. Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 53 (Szczytno –
Myszyniec). W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do
województwa olsztyńskiego. Wieś założona w połowie XVIII w pośród
lasów. W pobliżu wsi znajduje się cmentarzysko ciałopalne z
wcześniejszego okresu.
[ "Tak, na Sylcie większość była
kapitanami" - powiedziała z dumą ciotka Hedwig. "Znali cały świat i
wszystkie morza. A jaką mieli kulturę i elegancję, i wykształcenie, aż
przyjechali kuracjusze, wtedy wszystko przepadło i teraz Sylt jest swego
rodzaju nową Ameryką". ]
Wyspa Sylt z opowieści ciotki Hedwig
Wyspa leży na Morzu Północnym i jest
największą z Wysp Północnofryzyjskich. Ma ona wydłużony, wąski kształt,
jest położona południkowo i ma długość 38 km. W najwęższym miejscu wyspa
ma zaledwie ok. 380 m, a w najszerszym ok. 12,6 km. Więcej –> Wiki
29 września 1941 roku
[ Przed nami rozciągają się olbrzymie tereny leśne wokół Chochoła, Spychowa i Pisza. ]
[ Brak foto ]
Spychowo
(niem. Puppen) – wieś w północnej Polsce, położona w województwie
warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Świętajno, na
Mazurach, 13 km na wschód od Świętajna i ok. 29 km od Szczytna. Spychowo
jest dużą wsią, są tu m.in.: ośrodek zdrowia, poczta, szkoła, apteka a
także budynek nadleśnictwa Spychowo. Więcej –> Wiki
[ Około południa zbliżamy się pod
Karwicą do Jeziora Nidzkiego i teraz zwracamy się ku północy w stronę
właściwego pojezierza. Najpierw przez Krzyże i Ruciane. Tutejsze
miejscowści mają charakter typowych wiosek rybackich i wykazują duże
podobieństwo do osad położonych na mierzei.]
Karwica. Gospoda Klotzinga, szkoła i widok ogólny
[Brak foto]
Krzyże (niem.
Kreuzofen) – wieś mazurska w Polsce położona w województwie
warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Ruciane-Nida w
kompleksie leśny Puszczy Piskiej i nad jeziorem Nidzkim. W latach
1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa
suwalskiego. Wieś powstała w 1706 r. jako osada szkatułowa zasiedlona
przez Mazurów. W 1948 podczas kajakowej podróży dopłynął tu Igor
Newerly. Akcja jego powieściArchipelagu ludzi odzyskanych częściowo
toczy się tutaj. W 1953 roku zamieszkał tu artysta plastyk Andrzej
Strumiłło. Często przebywał we wsi pisarz Jerzy Putrament.
[ Zajeżdżamy do domu zdrojowego
"Niedersee", konie zostawiamy na trawie i jemy wyborny sznycel, siedząc w
słońcu, a przed nami rozpościera się rozległe, błękitne Jezioro
Nidzkie. ]
Dom zdrojowy Niedersee w Ruciane Nida.
[ Czy taki środek lokomocji okaże się
odpowiedni dla naszych stosunkowo ciężkich koni, jest nader wątpliwe.
Jezioro ma około 15 km długości - objazd 30 km, ponieważ po drodze brak
jakiegokolwiek schronienia. Ale trudno, taki dzień nie powtórzy się już
nigdy, a jezioro jest takie piękne, że nie możemy się z nim rozstać. ]
Przeprawa promowa przez Jez. Bełdany w Wierzbie
[ ... i gdy wreszczei przekraczamy
most w Mikołajkach, przed nami roztacza się widok na jezioro i
niewielkie miasteczko spowite resztkami dziennego światła. ]
Most w Mikołajkach
[ Na rynku schodzimy z koni i Sissi udaje się na poszukiwania kwatery. ]
30 września 1941 roku
[ Dybowo było znakomitym pomysłem. Po
pierwsze - śniadanie wyborne, a po wtóre położenie rzeczywiście jedyne w
swoim rodzaju; w Prusach Wschodnich nigdy dotąd nie widziałam podobnie
magicznego miejsca. ]
[ Brak foto ]
Dybowo
(niem. do 1938 Diebowen) – osada w Polsce położona w województwie
warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Mikołajki. W
latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa
suwalskiego. Miejscowość wymieniana w dokumentach z 1669. Z uwagi na
słowiańską genezę historycznej nazwy niemieckiej, w 1938 ówczesna
niemiecka administracja nazistowska nadała miejscowości nową nazwę
Dommelhof.
[ Jeszcze raz patrzymy w dal na jezioro Bełdany, które tutaj uchodzi do Śniardw. ]
Widok na cieśninę między jeziorami Bełdany i Śniardwy. 1941r.
Śniardwy – okolice Suchego Rogu
Wężewo –
osada w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie
piskim, w gminie Orzysz, przy trasie Orzysz – Mikołajki.
[ Po lewej stronie od nas leżą
olbrzymie obszary bagienne, a za nami, na skraju pokrytego lasem
wzgórza, znajduje się cmentarz poległych w okresie wojny leżący w
osamotnieniu na całkowitym uboczu. ]
Cierzpięty – cmentarz wojenny z czasów I wojny światowej.
Jezioro Buwełno
Strumień między jeziorami Buwełno – Ublik
[ Prowadzimy konie jeszcze przez pewien czas, a po tym, jak nasze
rumaki skorzystały z wieczornego wodopoju w jeziorze Ublik, ostatnie
kilometry jedziemy kłusem do majątku Lipowy Dwór, gdzie mieszka pan
Bludau, znany chodowca koni... ]
Jezioro Ublik
Lipowy Dwór –
wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie
giżyckim, w gminie Miłki. W latach 1975-1998 miejscowość
administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Przed 1945 rokiem
właścicielem majątku był Otto Bludau. Według danych z przełomu lat 30. i
40., posiadał on 278 hektarów pola, w tym 160 ha pól i ogrodów, 56 ha
łąk, 50 ha pastwisk, 4 ha lasu do wyrębu i 8 ha nieużytków. Po 1945 w
Lipowym Dworze funkcjonował PGR, a majątek obecnie jest własnością
prywatną. W okolicy liczne bunkry i schrony, pochodzące z lat 30.,
pozostałość po Giżyckim Rejonie Umocnionym. Obok wsi znajduje się rów
przeciwpancerny, zbudowany latem 1944 roku, w ramach rozbudowy systemu
fortyfikacji. Rów przeciwpancerny łączył się z siecią grobli na Łąkach
Staświńskich.
1 października 1941 roku
[ Pod miejscowością Siedliska rozstaje
się z nami, a my zmierzamy prosto, coraz dalej na północ, przez Kruklin
nad jeziorem o tej samej nazwie, w górę, okrążamy je i obieramy
następnie lekko zachodni kierunek. ]
Siedliska (niem. Schedlisken) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim, w gminie Wydminy.
[ ... a my zmierzamy prosto, coraz
dalej na północ, przez Kruklin nad jeziorem o tej samej nazwie, w górę,
okrążamy je i obieramy następnie lekko zachodni kierunek. ]
Jezioro Kruklin.
Kruklin – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim, w gminie Giżycko.
W lewo na północ do drogi Giżycko – Węgorzewo.
Cmentarz z I wojny za Spytkowem
[ Raz jeszcze wspinamy się na wzniesienie dominujące nad przesmykiem
pomiędzy jeziorami Dargin i Dgał Wielki i żegnamy się ze swobodą tych
dni. ]
Ciek między jeziorami. W głębi Jez. Dargin.
[ Potem wieś Harsz i stara brukowana droga , mijamy dom Lorcków,
później prom w Kirsajtach i wreszcie długi odcinek drogi przez las
sztynorcki. ]
Harsz (niem.
Haarschen) – wieś mazurska w Polsce położona w województwie
warmińsko-mazurskim, w powiecie węgorzewskim, w gminie Pozezdrze. W
latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa
suwalskiego. Wieś założona w 1550 r. Zasadźcą był Maciej Gut, pochodzący
ze wsi Świdry w dawnym starostwie piskim.
Most między jeziorami Kirsajty i Dargin
Kirsajty – przysiółek wsi Harsz w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie węgorzewskim, w gminie Pozezdrze.
Sztynort (niem. Steinort – stein – kamień, ort – miejsce) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie węgorzewskim, w gminie Węgorzewo. Wieś położona nad Jeziorem Sztynorckim, na półwyspie między trzema jeziorami Dargin, Kirsajty i Mamry.
Kto ma Sztynort ten posiada Mazury miał powiedzieć Ignacy Krasicki do Ernsta von Lehndorffa, zauroczony urokiem posiadłości hrabiego.
.
Brak komentarzy :
Prześlij komentarz